بابەتەکان

جەلال مەلەكشا | Jalal Malaksha | جلال ملکشا

– داستانی داره‌پیره –

داستانی داره‌پیره

 

 

هه‌بوو نه‌بوو… ساڵانێ زوو

له ‌سه‌ر یاڵی به‌رزی مێژوو

پیره‌دارێک به‌ساڵاچوو، ڕاوه‌ستابوو!

سه‌ری نابووه‌ کۆشی خه‌یاڵ

بیری له ‌ژین ئه‌کرده‌وه!

ده‌نگ و چریکه‌ی باڵنده‌کان

له ‌ئامێز و له‌ نێو شاخ و په‌ل و پۆیدا،

تاڵی ژینی له‌ یادی ئه‌و ئه‌برده‌وه!

قژ و که‌زیی شانه ‌ئه‌کرد ده‌ستی شه‌ماڵ

به ‌قه‌تار و سیاچه‌مانه

به ‌حه‌یران و لۆره ‌و هۆر ‌و به‌ گاڵه‌گاڵ!

 

داره‌پیره، به‌ر له‌ مێژوو

له‌ نێو ئه‌م خاکه ‌ڕوابوو…

داره‌پیره‌ ڕیشه‌ی ژینی

تا نێو دڵی گابۆر و ماسیی کوتا بوو!!!

داره‌پیره‌ سه‌د قۆناغی دیبوو به ‌چاو

باروبنه‌ی سه‌د کاروانی ڕاپێچابوو

داره‌پیره، زریان و شه‌خته ‌و ڕە‌شه‌بای

سه‌دان که‌ڕه‌ت به‌زاندبوو!

داره‌پیره ‌وه‌ک ئێشکچی ده‌شتی سووتاو

له‌ سه‌ر لووتکه‌ی قه‌ڵاکه‌ی خۆی ڕاوه‌ستا بوو!

ده‌شتی سووتاو

گه‌وای شه‌ڕ و تێکهه‌ڵچوونی سه‌دان جاری

دار و زستانی ملهوڕ بوو!

ئه‌وه‌ی پاشه‌کشی ئه‌کرد_

هه‌ر زستانی گژ و دڕ بوو!

وه‌رزێکی تاڵ

ڕۆژێکی ڕە‌ش…

داره‌پیره، سه‌ری نابووه ‌کۆشی خه‌یاڵ

با، لاپه‌ڕی گه‌ڵاکانی

وه‌ک کتێبی کۆنی مێژوو ئه‌دا لاوه

ڕووداوانی یه‌که‌یه‌که

به‌گوێی ده‌شتا ئه‌خوێنده‌وه

وره‌ی ده‌شتی

له‌نێو خوێنی ڕووداوانا ئه‌ژوێنده‌وه!

 

فه‌رمان درا… فه‌رمان درا…

داره‌پیره‌ بقڵیشێنن

کۆته‌ی ئه‌نجن‌ئه‌نجن که‌ن و

بۆ زستانی سۆبه‌ی کۆشکی فه‌رمانڕە‌وا

ڕە‌گ و ڕیشه‌ی ده‌ربهێنن.

فه‌رمان درا له‌به‌رئه‌وه‌ی

داره‌پیره‌ په‌نای یاخی و جه‌رده‌کانه

له‌به‌رئه‌وه‌ی سێبه‌ری وی

مۆڵگه‌ی گه‌ڵاڵه ‌و پیلانه

له‌به‌رئه‌وه‌ی هێندێ باڵنده‌ی نافه‌رمان

کردوویانه ‌به ‌هێلانه

پاڵ و پسێو داره‌پیره

مه‌ته‌رێزی یاخیه‌کانه!

بیقڵیشێنن، هه‌ڵیپاچن

چیلکه‌ی که‌ن و…

به‌ سێداره‌ی یاخی‌بوونیا هه‌ڵیواسن!

 

داس و کوتک و ته‌ور هاتن

له ‌سێبه‌ری داره‌پیره

ئیستێکیان کرد

چاویان گێڕا

داره‌پیره، ‌وه‌ک به‌ردی ڕە‌ق،

خۆی بۆ زه‌بری داس و کوتک و ته‌ور و چیتر ئاماده‌کرد!

خێڵی دوژمن،

به ‌هه‌ڕە‌شه ‌و گه‌له‌کۆمه

هورووژمیان بۆ داره ‌برد!

داره‌پیره، گوێی نه‌له‌قان

ته‌نانه‌ت چاوی نه‌نووقان

قووڵتر له ‌جاران ده‌ماری،

به‌ نێو ناخی خاکا چه‌قان!

خێڵی دوژمن ماندووبوون و

له ‌سێبه‌ری داره‌پیره ‌ڕاکشان و

که‌وتنه ‌ڕاوێژ و ته‌گبیران

گه‌وره‌که‌یان وتی یاران:

وه‌ک کورد ئه‌ڵێ:

«دارێ پوازی له ‌خۆی نه‌بێ قه‌د ناقه‌ڵيشێ!»

بیروڕاتان کۆ که‌نه‌وه، ناشێ نه‌بێ!

پوازێ له‌ خۆی په‌یدا که‌ین و دایتاشین و

ئیتر ئێوه‌کارتان نه‌بێ!

 

که‌وتنه‌ گه‌ڕان…

ئه‌ملا گه‌ڕان، ئه‌ولا گه‌ڕان

له‌ئه‌نجاما، به‌ر چاویان که‌وت

لقێ سووتاو!

ڕە‌ق و ته‌ق ڕەنگ ‌بزرکاو

لار و گێڕ و له‌ به‌ر خۆره‌تاو هه‌ڵقرچاو

لاواز و بێ‌به‌ر و گه‌ڵا

خوێڕی، ناحه‌ز و به‌ره‌ڵڵا!

وتیان: خۆیه…

دیاره ‌ده‌بێ به ‌ئاره‌زوو هه‌ڵیقڵاشین

به‌وجۆره‌ وا مه‌به‌ستمانه

بۆ گیان ئه‌م داره‌ دایتاشین!

لقیان بڕی.

لقی لار و خوار و خێچ و بێ‌ئه‌مه‌کیان

به ‌به‌ڵێنی درۆ کڕی!

دایانتاشی،

تیژیان کرد و…

بوو به‌ پواز!

وتیان پێی چۆن خه‌یانه‌ت کا…

هۆره‌ که‌وته ‌به‌رده‌میان و…

پیره‌داریان گه‌مارۆدا.

داره‌پیره ‌هه‌ناسه‌ی ساردی هه‌ڵکێشا

وتی: لقه، مه‌ڕۆ مه‌به‌ به داره‌ده‌ست

قه‌یناکا ‌هه‌ر ماوه‌ت ماوه…

باوه‌شی من هێشتا بۆ تۆ ئاوه‌ڵایه!

له‌گه‌ڵما به ‌له ‌به‌رامبه‌ر ئه‌م به‌ڵایه!

مه‌ڕۆ لقه! جێم مه‌هێڵه

ده‌شتی سه‌وزی باوانی خۆت

به ‌ئاموور و نیری بێگانه‌ مه‌کێڵه!

به‌ڵام هۆره‌ی ویژدان‌تۆپیو

پووزه‌ی تیژی نا سه‌ر سینگی داره‌پیره

ئه‌مجاره دار وتی: پواز!

وه‌رگه‌ڕێوه‌ بۆ خۆت ئه‌ڵێم

من نامرم…

له ‌ئه‌وپه‌ڕی مه‌رگیشه‌وه ‌هه‌ر دێمه‌وه!

مێژوو حوکمت له‌سه‌ر ئه‌دا

دوژمن خاکی خه‌یانه‌تت به‌سه‌ر ئه‌کا

فریو مه‌خۆ، دوای نه‌یار بپچڕێنه

تف له‌ سیمای عه‌رنه‌مووت که

هه‌ڵبرووسکه ‌و چاوی دوژمن قاڵاوپووت که!

پواز وتی:

ئیتر من ئه‌و لقه ‌له‌ڕ و لاوازه‌ نیم

ته‌ماشام که، بزانه ‌چیم

ڕێزم ئه‌گرن، قه‌درم هه‌یه

جامه‌ی ڕە‌نگین بۆ سه‌رتاپای باڵام ئه‌بڕن!

به‌ڵێن وایه ‌بمکه‌ن به‌ده‌سته‌ی خه‌نجه‌ری

به‌ر پشتوێنی فه‌رمانڕە‌وا!

من چیم داوه‌ له ‌یاخی‌بوون

نازانم له‌ خه‌بات دژی سه‌ما و سۆڵه ‌و

مافی ڕە‌وا!

ئیتر پاره‌ و پاروو له‌ لام هه‌ر وه‌ک کایه!

زگم تێره و جامه‌ی زێڕین له‌به‌ر ئه‌که‌م!

قه‌ت نه‌مدیوی، نایشناسم

ڕەگه‌ز چیه، باوان کامه…

زێد و وڵات له ‌لام بایه…

خۆ وه‌حشی نیم، ئێوه‌مانان

له ‌ئه‌م یاڵ و دوند و چیایه!

ته‌ماشا که، چه‌نده ‌لووس و جوان و شه‌نگم

چه‌نده ‌تیژم

کێ ئه‌زانێ من ئه‌و لقه‌ هه‌ڵقرچاوه‌م!

هه‌لی وا قه‌ت ده‌س ناکه‌وێ

له‌سه‌ر فه‌مان ده‌تکوژم و

داخم به‌ سه‌رتا ئه‌ڕێژم!

 

پوازی نه‌یار… وه‌ک سه‌گی هار

قه‌پی کرده ‌ناقی دارا

خێرا هاتن، داریان دا به‌ر

داره‌پیره ‌له ‌نێو خوێنا

ئه‌م وشانه‌ی هاته ‌زارا…

من نامرم… له‌ناو خوێنا ئه‌ژیێمه‌وه

وه‌ک چووزه‌ره‌ و چرۆ له‌سه‌ر کۆته‌ی خۆما ده‌ڕوێمه‌وه.

داره‌که‌یان بنبڕ کرد و

بۆ ئاگری کووره‌ی کۆشکی سوڵتایان برد

ڕێ که‌وتن و پواز وتی: ئه‌ی من نابه‌ن؟

گه‌وره‌که‌یان وتی: لاچۆ…

لاچۆ له‌به‌ر چاوم بۆگه‌ن!

قه‌ت نه‌مدیوه‌ خاین به‌ خۆ

بێژگه‌ هۆره‌ی سپڵه‌ی وه‌ک تۆ

تفی لێکرد…

به‌شه‌پان و به‌تێهه‌ڵدان

فڕ‌ێي‌دایه نێو زبڵدان!

 

ئه‌وان چوون و…

دوای شینگێڕی داره‌پیره

مقۆمقۆ که‌وته ‌چیا…!

باڵنده‌کان، هه‌واڵێکیان بۆ یه‌ک ئه‌برد!

پیرۆزبایی سه‌رکه‌وتنیان له ‌یه‌ک ئه‌کرد!

وتم چیه؟ چی قه‌وماوه؟

له‌ دوای مه‌رگی داره‌پیره

جگه‌ خوێن و ئه‌شک و ماته‌م

چیمان ماوه؟

وتیان: نابێ بیدرکێنین

نهێنی و ڕە‌مز و ڕازه:

ده‌بێ به‌ چاو خۆت بیبینی!

کاتێ چوومه‌ سه‌ر مه‌زاری داره‌پیره

به ‌چاوی خۆم ئه‌وه‌م بینی

گۆپکه ‌و چووزه‌ی چه‌تری تازه!

 

سنه

9/2/1367 – April 29, 1988

جەلال مەلەکشا - جلال ملکشا - Jalal Malaksha
جەلال مەلەكشا | Jalal Malaksha | جلال ملکشا

– جه‌رده ‌هاتن –

جه‌رده ‌هاتن

 

 

هاوارم کرد:

له‌خه‌و ڕابن

جه‌رده ‌دڵی شاری کرۆژی

گوێتان نه‌دا

چاوتان له ‌ناو شه‌واره‌دا

پتر قووچان

گوانی شه‌وتان له ‌ده‌م نابوو

شیری تاریکیتان ئه‌مژی!

جه‌رده‌ هاتن، جه‌رده ‌هاتن!

گه‌نجینه‌کانیان تاڵان کرد

خوێیان کرده‌ ڕووباره‌کان

ئێسک و پرووسکی شاریان شکان!

له‌ ژێر ته‌وژمی پۆستاڵا

هه‌ناسه‌یان له‌ نێو سینگتانا حه‌په‌سان

ته‌نانه‌ت ئاخ…

ده‌فری شه‌ویان

له ئه‌ستێره‌ و مانگ داته‌کان!

 

1360 – 1981

جەلال مەلەکشا - جلال ملکشا - Jalal Malaksha
جەلال مەلەكشا | Jalal Malaksha | جلال ملکشا

– شیعری یاخی –

شیعری یاخی

 

 

له‌و ڕۆ‌ژە‌وه

شیعره‌کانم

ئاڵای ئاژاوه‌یان هه‌ڵدا

هه‌زار هه‌زار چه‌قۆی سیخوڕ

وێڵن به‌ شوێن شاعیرێکا

وا داگیرسا و

گڕی له ‌گیانی شه‌و به‌ردا

 

1360 – 1981

جەلال مەلەکشا - جلال ملکشا - Jalal Malaksha
جەلال مەلەكشا | Jalal Malaksha | جلال ملکشا

– شیعری تازه –

شیعری تازه

 

 

کۆڕەکانی هۆ‌لاکۆخان

کاتێ به‌ سه‌ر شیعره‌کانما

نه‌وتیان پژاند

بوو به ‌جێژنی وشه‌کوژان!

ماری قا‌مچی ده‌می نابووه‌ کانیی خوێنم

که‌ڵبه‌ی که‌له‌بچه‌ وه‌ک چه‌قه‌ڵ

ده‌ستی هونه‌رمی، ئه‌کرۆژا

شقارته‌یان دا‌گیرساند و

بوو به ‌قاقا و چه‌پڵه‌ڕێزان

هاوارم کرد:

من شاعیری چه‌وساوانم

هه‌زار کوانووی پڕ له ‌ئاگر

شیعره‌کانم ناسووتێنێ

گۆمی گه‌نده‌ڵ که‌ی ئه‌توانێ

چیای هاوار له ‌ناو خۆیا بخنکێنێ

هه‌ر له‌وکاتا شیعره‌کانم

له‌ ناو گڕدا هه‌ڵئه‌قرچان

ده‌ستی مێشکم

له ‌ناو هێڵی تووڕە‌ی دڵما

وشه‌ی شیعری تازه‌ی ئه‌چان

 

1360 – 1981

جەلال مەلەکشا - جلال ملکشا - Jalal Malaksha
جەلال مەلەكشا | Jalal Malaksha | جلال ملکشا

– شیعر –

شیعر

 

 

شیعر که ‌هات

دڵیش ئیتر

ئۆقره‌ ناگرێ، ئه‌یدرکێنێ

پۆلیس بۆنی پێوه‌ ده‌کا

بۆنی ئازادی لێوه ‌بێ

هه‌ر ده‌ست‌به‌جێ

به ‌ته‌نافی شۆڕی قانوون

ئه‌یخنکێنێ

 

1365 – 1986

جەلال مەلەکشا - جلال ملکشا - Jalal Malaksha
جەلال مەلەكشا | Jalal Malaksha | جلال ملکشا

– کارته‌پۆستاڵ –

کارته‌پۆستاڵ

 

 

هه‌ڤاڵه‌کان!

وتم پیرۆزباییتان لێ بکه‌م

به‌هار دێت و

شیعرێک تازه ‌بهۆنمه‌وه

بۆ کوردستان!

وتم به‌ جوانترین وشه

نه‌ورۆز بکه‌م به ‌ملوانک

بۆ گه‌ردنی به‌رزی کوێستان!

زۆر هه‌وڵم دا

بۆتان بڵێم شیعرێکی ته‌ڕ

هه‌زار وشه‌م ڕست کرد و هه‌ر

نه‌هاته‌ به‌ر!

په‌نام برده ‌به‌ر پیكاسۆ

گرینیکای بۆم ڕە‌سم کرد و وتی هانێ

وتم لۆرکا ئه‌ی تۆ، وتی:

شیعره‌کانم

له‌کاستیلا به‌جێ ماون

ڕێگا ناده‌ن گورگه‌کانی

وتم به ‌هایکۆی ژاپۆنی

ئه‌رکی شانم به‌جێ بێنم

هێرۆشیما گڕی گرت و

وشه‌ی هایکۆ بوو به‌ فرمێسک

ڕژایه ‌نێو گۆمی خوێنم!

هه‌ڤاڵه‌کان!

ڕاسته ‌به‌هار جوان و شه‌نگه

نه‌ورۆز جێژنی تایبه‌تی گه‌لی کورده

لێم ببوورن

پیرۆزباییتان لێ ناکه‌م

چون ناوێرم

به‌ڵام کارته‌پۆستاڵێکی هه‌ڵه‌بجه‌تان بۆ ده‌نێرم.

 

28/12/1367 – March 18, 1989

جەلال مەلەکشا - جلال ملکشا - Jalal Malaksha
جەلال مەلەكشا | Jalal Malaksha | جلال ملکشا

– چاوی گورگ –

چاوی گورگ

 

 

که خۆم ناسی

دنیا شه‌و بوو

شه‌وێکی چڕ، تاریک تاریک!

تيشکێکي دوور

له ‌ئه‌وپه‌ڕی ئاسۆی دووری ژیانمه‌وه

وه‌کوو مه‌شخه‌ڵ داگیرسابوو

به‌ڵام ڕێگا

پڕ له ‌کۆسپ و که‌نده‌ڵان بوو

ئاسته‌نگێکی دوور و باریک!

تیشکی هیوا گرشه‌ی ئه‌هات

بۆ لای خۆی بانگی ئه‌کردم

ڕایده‌کێشام!

هێزی ئه‌دا به‌هه‌نگاوم

بیر و ئه‌ندێشه‌ی ئه‌بردم!

ساڵه‌های ساڵ

به‌ قه‌د ساڵه‌کانی عومرم، ڕێگام بڕی

گۆچانی ئاسنم شکاند

سه‌د پێڵاوی پۆڵام دڕی

هه‌ر هه‌نگاوێ زامێکی قووڵ

ڕێگا هه‌موو ژان و بڕک بوو

هێزی هیوا به‌ره‌و ئامانجی ئه‌بردم

گه‌یشتم و دڵ پڕ له‌ حه‌ز، ئاوات، تاسه‌…

ماندوو، بێ هێز،

ئه‌ژنۆ شکاو

ئامێزم بۆ تیشک کرده‌وه

به‌ڵام ئه‌فسووس، ئه‌فسووس، ئه‌فسووس

ئه‌و مه‌شخه‌ڵه‌ چاوی گورگ بوو!!

 

1367 – 1988

جەلال مەلەکشا - جلال ملکشا - Jalal Malaksha
جەلال مەلەكشا | Jalal Malaksha | جلال ملکشا

– گازنده –

گازنده

 

 

لێتان تووڕە‌م

له‌گه‌ڵتانا

یه‌کڕە‌نگ ژیام

به‌شادیتان شاد ئه‌بووم و

له‌ ماته‌متانا ئه‌گریام!

به‌ڵام کاتێ

قوڵپه‌ی گریان

ئه‌وکی هه‌نسکی پێگرتم

ئێوه‌کردتان به‌ شایلۆغان

ئێستاش دڵه‌ ساکاره‌که‌م نه‌گۆڕاوه!

هه‌ر وه‌ک دڵه‌که‌ی جارانه‌

هه‌ر چه‌ند تووڕە‌م

پڕ له ‌خۆشه‌ویستیتانه.

 

1366 – 1987

جەلال مەلەکشا - جلال ملکشا - Jalal Malaksha
جەلال مەلەكشا | Jalal Malaksha | جلال ملکشا

– گله‌یی –

گله‌یی

 

 

شیعره‌کانم

بوون به‌ گوڵ و

که‌نیشکه‌کانی ئه‌م شاره

چه‌پک چه‌پک

کردیان به‌ هه‌دیه‌ی دڵداری

به‌ڵام هه‌رگیز کچێ نه‌هات

بڵێ جه‌لال:

ئه‌ی خۆت بۆ هێنده ‌خه‌مباری؟!

 

1367 – 1988

جەلال مەلەکشا - جلال ملکشا - Jalal Malaksha
جەلال مەلەكشا | Jalal Malaksha | جلال ملکشا

– شه‌‌هید –

شه‌‌هید

 

 

کۆترێ سپی،

نامه‌ی ئاشتی،

وڵاتێکی زامداری بۆ مێژوو ئه‌برد.

ڕاوچی هاتن

دێو جامه‌یان بۆ ڕاگرت و

ده‌سڕێژیان کرد.

له‌پڕ زه‌وی زریکاندی

ئاسمان له ‌خه‌و ڕاچڵه‌کا

خوێنی کۆتر

دڵۆپ

دڵۆپ

به‌سه‌ر هه‌موو دنیا تکا!

 

1368 – 1989

جەلال مەلەکشا - جلال ملکشا - Jalal Malaksha