Jiyan nameya Celalê Melekşayê
• Zaroktî û xortanî
Celal Melekşa 28 ê adarê ya sala 1952an ya zayînî de li gundê Melekşa yê bajarê Sineyê ji dayîk bûye .
Navê bavê wî Ehmed e û navê diya wî Amîne Gewîlîye.Celal zarokê yekem ê malbatê û sê xwîişk û sê bira wî hene.
Berî ku here dibistanê, ew di bin bandora apê xwe bi navê Ebdureza de hînî xwendin û nivîsandina kurdî dibe.bo xwe dibêje;
“Ez pênc salî bûm ku apê min ez teşwîq kirim ku ez helbestên helbestvanên klasîk ên Kurd Mîna Nalî û Mahvî jiber bikim.”
Dema ku bavê wî di beşa çandiyê ya Sineyê de dixebitî Celal 8 salî bû, ew û malbata xwe koçî sineyê kirin û li wir bi cih bûn. Ji ber ku temenê wî ji 7 salî mezintir bû ew bi zorê li dibistanê hate qeyd kirin
Ji ber rewşa îranê û qedexekirina xwendina bi zimanê zikmakî, mîna zarokên din, ew mecbûr e ku bi farisî bixwîne Xwendina seretayî li dibistanên şêx Muhacir, Se′dî, çiwarê Aban, û Se′dî 2 diqedîne
qonaxa navîn û dawîn li dibistanên şapûr, Bû Elî, Razî, XEzalî û Hidayet û dîploma edebiyata Farisî temam dike.
• Çalakiyên siyasî
Celal Melekşa di temenek kêm de tevlî xebata siyasî dube. Ew bi nivîsandina helbest û çîrokan di rojname û kovarên farisî de di rewşek taybetî de bû.
Ji ber nivîsên xwe gelek caran ji aliyê rêveberiya SAVAKê ve tê girtin û dikeve zindanê. Girtîgeh ji bo wî dibe zanîngeh, li wir çend kesayetiyên ji partiyên mezin û biçûk nas dike.
Li fikir û ramanên gelek komên çep û siyasî yên kurd, û her weha Fedayî û Mucahid, nas dibe. Mînakî, di zindana Sineyê de, wî bi Bêhrûz Heqî Menî’ ji Tebrîz û endamek navdar a Fedayî re hevdîtin dike.
Bêhrûz Heqî Menî′ du salan materyalîzma diyalektîkî ya dîrokî hînî celal dike Celal ji wî wekî hosteyekî jêhatî behs dike. Berî şoreşê, ew endamê rêxistina çirîkên Fedayî li Kurdistanê bû heta dawiya padîşahiya . Piştî wê, ew dibe endamê Komela Ew ji ber çalakiyên xwe yên siyasî hem di hikûmeta padişahî hem jî di Komara îIslamî de nêzî 12 salan di girtîgehê de ma. sopên çalakiya wî ya siyasî di berhemên wî de têne dîtin. Dû re wî dev ji çalakiya siyasî berda. Ew bixwe dibêje ku mirov nikare xwe ji çalakiya siyasî dûr bixe. Bi taybetî nivîskaran Divê huner di çarçoveya partiyekê de neyê zindan kirin
Berpirsiyariya partiyekê azadiya ramanê jê dike.
• Girtîgeh
Celal Melekşa di xortaniya xwe de tevlî xebata siyasî dibe û Ji ber nivîs û çalakiyên xwe yên siyasî gelek caran hat hepis kirin. Cara yekem di sala 1969an de di dema rejîma Pehlewî de di 17 saliya xwe de ji ber helbestên xwe îşkence dîtiye. Piştî wê, ew bi bahaneyên cihê hatibû ragirtin û zîndan kirin. Di 1972 de, ew çar sal zîndan hat mehkûm kirin û Piştî du salan hat berdan. Di sala 1976’an de dîsa dikeve girtîgehê.
Lê ew ê bi van biryaran têk neçe û cara yekem li girtîgehê dest bi nivîsandina çîrokê dike û Ji kovarên fairisî re dişîne. Bi van çîrokan, deriyekî din di jiyana edebî de vedike Ew çîrokên ku ji girtîgehê derdikevin Ew qas bi bandor e ku piştî azadbûnê. Li gelek deveran navûdeng dibe Bi gelek nivîskar, helbestvan û çalakvanên siyasî re nas dibe. Di sala 1987’an de dîsa dikeve girtîgehê Lê piştî çend mehan, hikûmeta Pehlewî, di bin zexta têkoşîna neteweyî de, neçar dimîne ku piraniya girtiyên siyasî berde.
Piştî hilweşandina hikûmeta Pehlewî, Celal Melekşa tu carî li hember hikûmetê aram nebû û li hember çewsandina gelê xwe bi berpirsiyarî tevgeriya.
Piştî şoreşê û di Komara îslamî de, ew yek ji yekemîn çalakvanên Kurd e ku hatiye girtin û zîndanîkirin.
Ji ber çalakiyên wî, tevahiya malbata wî rastî zextan tê û demekê di girtîgehê de dimînin
Her weha ew çend caran hewl didin ku jina wî, Behye xanim, ku li sineyê mamoste bû, derxînin û wê bibin bajarên din.
Celal Melekşa dîsa di sala 1983an de bi 10 sal zîndan û 15 sal jî bi sirgûnê hat mehkûm kirin
Di dema girtina xwe de, ew çend meh carekê ji girtiyek vedigere girtîgehek din, di vê navberê de gelek nivîsên wî winda dibin û çend pirtûkên wî yên helbestê têne şewitandin.
Piştî nêzî 4 salên girtîgehê, ew bi efûyek giştî wekî girtiyên din hate berdan
Dû re, ew carinan dema ku ji bo Kovara Sirweyê dixebitî dihate girtin û dişandin girtîgehê.
Ezmûna girtîgehê di helbestên wî de xuya bû.
Celal Melekşa ji ber bîr û bawerî û hewldanên xwe yên ji bo biserxistina daxwazên xwe yên mirovî hem di rejîma Pehlewî û hem jî di Komara Islamicslamî de bi giştî 12 salan di girtîgehê de ma.
Wekî mînak, zindanên Savak û îtila′atê li Sine, wirmê, Abadan, û qezel Hesar her yek demekê maye.
• Komeleya Nivîskaran
Celal Melekşa di temenke kême de dest bi nivîsandinê kir. Wî di helbesta nû ya Farisî de serkeftinek mezin bi dest xist û helbest û çîrokên wî di wê demê de di gelek rojname û kovarên navdar ên îranê de
di 1977 de, her çend pirtûkek ji hêla wî ve nehatibû çap kirin Ji ber hêza berhemên xwe, di rojname û kovarên ku helbest û çîrokên wî diweşandin dibe endamê Komela Nivîskarên îranê.
Wê demê, endamên din ên Kurd, wek Elî Eşref Derwêşiyan, Omer Farûqî jî bûn. Endam bûna Komela Nivîskaran dibe derfeta hevdîtin û hevaltiya nivîskar û helbestvanên mezin ên wê demê
Mînak, Mehdî Exewan Salis, Ehmedê şamlû, Hûşengê Gulşîrî, Celalê Al-Ehmed û Mehmûd ê′têmadzade.
• girêdana civakî
Têkiliya wî bi piraniya hunermend, helbestvan û nivîskarên Kurd û îranê re ji taybetmeniyê celal bû.
Mehdîyê Exewan Salis, Ehmedê şamlû, Hûşengê Gulşîrî,Xosrew gulsurxî,Ebas pehlewan,Mîrza axa Esgerî,Ehmedê Ehrar, îsma′îlê xoyî , îsma′îlê Nûrî E′la ,Se′îdê sultanpûr ….Ew nivîskar û helbestvanên navdar ên farisî ne Ku Celal bi wan ve girêdayî bû Her weha bi nivîskarên kurd ên mezin wekî Hêmin û Hejar Mela Ebdulkerîm Muderis, Mes′ûd Mihemed Hevdîtin û axaftinê wî hebû.
Bi Edula Peşêw, şêrko Bêkes, Marif xeznedar, Rehîm Luqmanî, Haşim Sirac, Ehmadê Qazî, Osman Daştî, Marf Axayî, şukir Mustefa, Kerîm Dafi′î, Sîmîn çayîçî, Fereydûn Erşedî, Ebas Heqîqî, Ferhad ‘Ewnî, Mihemed Se′îd Necar, şukrila baban, Nasir Rezazî, şivan perwer, Ezîz şarux, û Necmedîn xulamî Hevaltî û girêdana wî hebû. Ji ber rojnamegerî û xebata siyasî ya bi piraniya kesayetiyên siyasî yên Kurd re girêdan û pêwendî wî hebû., Wek Mes′ûd Barzanî, Celal Talebanî, Mela Bextiyar, Firaniswa Herîrî, Nêçîrvan Barzanî, Ebdula Muhtedî, Hisên Yezdanpena, Mustefa Hicrî, xalid Ezîzî, Reza Ke′bî, Kerîm Hisamî …
Di yek ji girîngtirîn dema jiyana xwe de, Celal Melekşa bi kirîs koçêra, lêkolîner û rojnamevanê navdar ê Firensî re hevdîtin dike û wî mîna hostayekî bibîr tîine.
• jiyana malbatî
Celal Melekşa di 24 saliya xwe de li 1975 -an de digel Behye xanim Ejdernijad, ji malbatekê navdar ya wirmê re zewicî berhema jiyana wan a hevpar sê kurin bi navê Kave , şaho û Nimanin.
• Jiyana li derveyî îranê
Celal Melekşa Ji ber çalakiyên wî yên di dema rejîma Pehlewî û Komara îslamî de, ew gelek caran neçar dimîne ku li derveya îranranê bijî. Bajarên Tehran, wirmê, Abadan, Xuremşar, şîraz, îsfehan, Seqiz, Mehabad, Bokan û heta sine jî wî demekê bi veşartî maye. Lê tevî hemû pirsgirêkên xwe jî wî tu carî welat bi cih nehêşt. Di destpêka kariya xwe deli sirweyê, ew ji hin zextên ewlehiyê hinek xilas dibe. Lê her ku diçe, girtin û zîndanîkirin zêdetir dibe. Piştî cihêbûna wî ji sirweyê di bin zexta îstîxbarata Komara î slamî de hewil didin wî Îşkence bikin û demek dirêj wî têxin zindanê. Piştî vê senaryoyê Nikare bisekine Ew dibêje; êdî Hêz û tiwanaya kelebçe û êşkenceya din re ji min re nemabû Ez bi rêyên qaçax çûm başûrê Kurdistanê . Hewlêr û Silêmanî hembêza xwe ji celalê re vedikin.herwiha demekê li Bexdayê jî dimîne.
• Salên dawî yên jiyanê
Salên dawîn ên jiyana Celal kêm an zêde di tenêtiyê de bûn li îranê, bi tu awayî rê nadin çalakiya edebî û Wî nedikarîbû berhemên xwe bêyî sansor biweşanda û çap bikira. Destûra beşdarbûna di her kombûn an konferansê de ji bo wî tuebû. Biryar bû Ji bo xizmeta wî ya gelek salan di sala 2019 -an de li Salona Facir ya Sineyê merasîmek ji bo wî were li dar xistin Ji bo merasîmê jî amadekariyên baş hatin kirin Lê di demjimêrên paşîn de, agahdariya Komara Islamî asteng kir û cihê kombûnê regirtin û gel belav kirin. Çend caran ji aliyê hikûmeta Başûrê Kurdistanê ve bo jiyanê hate vexwendin Lê Celal qet dûrbûna Rojhilat û bi taybetî jî bajarê Sineyê tehemûl nedikir. Nexweşî jî zextê li wî dikir û bi zehmetî dimeşiya. Lê wî tu carî dev ji nivîsandinê berneda û niha jî berhemên wî yên ne çapkirî mane.
• koça dawîn û piştî mirinê
Celal Melekşa di perdeya paşîn a jiyana xwe de demjimêr 6:15 danê êvarê 31 -ê Sermawez, 2020, li mala bavê xwe li taxê qewpal li bajarê sineyê ji ber girtina dil koça dawî kir. Di 1 -ê Cotmehê, 2020 -an de, di rewşek pir ewledar de, laşê wî hate danîn ser milên sedan kesnên bajarê sine û alîgirên wî û bi dirûşma şoreşgerî û sirûda ey reqîb erê xwe dan gundê Melekşan ya bajarê sineyê li warê bav û kalê xwe hate veşartin. Gelek kesayetên siyasî yên Kurd Mîna serokê hikûmeta başûr Nêçîrvan Barzanî û serokwezîrê hikûmeta başûr Mesrûr Barzanî hemû partî û aliyên siyasî Ji malbata wê û hemû Kurdistanê re sersaxiyê xwestin. Mesûd Barzanî jî tace gulek ji gora wî re şand. Ji bilî merasîmên bajarê Sine û gundê Melekşan Li Ewrûpa û Amerîkayê, ji bo koça dawita Celal Melekşa çend merasîm ji aliyê Kurdan ve hatin birê ve birin. Piştî mirina wî, çend kes ji malbat û hevalên wî yên nêzîk ji hêla îstîxbaratê ve hatin gazî kirin û lêpirsînê. Ev jî vê rastiyê radigihîne ku pênûsa rûmeta şahbanû û bandora wî piştî mirina wî jî di çavên dijminên Kurd de xençerek e. Di roja çilemîn a mirina Celal Melekşa de, mîna dilsoziya Ji bo xizmet û bandora Celal Melekşa li her du bajarên Silêmanî û Hewlêrê merasîmeke mezin û bi rûmet hat lidarxistin Ji bo perdeladana pirtûka”pîre dar”.