بابەتەکان

جەلال مەلەكشا | Jalal Malaksha | جلال ملکشا

– زياره‌تی کتێبخانه‌ پيرۆزه‌که‌ی پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د –

زياره‌تی کتێبخانه‌ پيرۆزه‌که‌ی پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د

جەلال مەلەکشا

 

هه‌رگيز بڕوام نه‌ده‌کرد ڕۆژێ له‌ ڕۆژان شه‌ره‌فی زياره‌تی کتێبخانه‌ پيرۆزه‌که‌ی پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د په‌يدا بکه‌م. سه‌فه‌ری مامۆستا مارف خه‌زنه‌دار، ئه‌ديب و نووسه‌ری فه‌رزانه‌ی کورد له‌ هه‌ولێری پايته‌خته‌وه‌ بۆ کوردستانی ڕۆژهه‌ڵات بوو به‌ هۆی ئه‌و شه‌ره‌فه‌ مه‌زنه‌.

ڕۆژێ 23/9/2005 ده‌گه‌ڵ مامۆستا مارف خه‌زنه‌دار و مامۆستا عوسمان ده‌شتی له‌ شاری سنه‌وه‌ به‌ره‌و شاری بۆکان وه‌ڕێ‌که‌وتين. به‌ درێژايی ڕێگا مامۆستا مارف خه‌زنه‌دار له‌ بيره‌وه‌ریيه‌کانی خۆی قسه‌ی بۆمان ده‌کرد. بيره‌وه‌ری ساڵانی خوێندن له‌ يه‌کێتی سۆڤييه‌ت و پێوه‌ندی و هه‌ڵس‌وکه‌وت ده‌گه‌ڵ که‌ڵه‌ پياوانی سياسه‌ت و ئه‌ده‌ب و زانست و هه‌روه‌ها  له‌ مه‌ڕ شۆڕش، بارزانی نه‌مر… شاعير و نووسه‌رانی کورد و پێشه‌نگانی ئه‌ده‌بی کوردی و ژيانی خۆی له‌ به‌غدا و ئه‌لجه‌زاير و… نه‌مانزانی ڕێگه‌ی درێژی نێوان سنه‌ و سه‌قز و بۆکان چۆن ته‌واو بوو… له‌ بۆکان کاک شيروان ياری ڕۆژنامه‌وان بوو به‌ يانه‌ی خۆيی مامۆستايان و منيش هه‌رچه‌ند ماڵ و مناڵم له‌ ورمێن،‌ هاتبوون بۆ بۆکان و ناچار بووم له‌ لايان بم، به‌ڵام هه‌ر له‌ خزمه‌تی براده‌ران‌دا بووم… شه‌و زۆرێک له‌ شاعيران و نووسه‌رانی بۆکان به‌سه‌ريان کردينه‌وه‌. ده‌عوه‌تی ماڵی کاک ناسری وه‌حيدی بووين و يارانی خاوه‌ن‌قه‌ڵه‌م کۆ بوونه‌وه‌ و مامۆستا مارف که‌ به‌ڕاستی خه‌زنه‌داری دنيايه‌ک بيره‌وه‌رييه‌ له‌هه‌ر بابه‌تێکه‌وه‌ قسه‌ی ده‌کرد و وڵامی پرسياره‌کانی ده‌دايه‌وه‌. دوو به‌تڵی شه‌و داشکابوو… مامۆستايان گه‌ڕانه‌وه‌ ماڵی کاک شيروان و منيش بۆ لای ماڵ و منداڵانم…

به‌يانی ئه‌و شه‌وه‌، به‌ ويست و خوازی مامۆستايان ڕوومان له‌ ناڵه‌شکێنه‌ کرد و بووينه‌ ميوانی حه‌سه‌ن زيره‌ک. ناڵه‌شکێنه‌ گۆڕاوه‌. تا چه‌ند ساڵی پێش له‌ ئێستا، ناڵه‌شکێنه‌ ته‌پۆڵکه‌يه‌کی ڕه‌قه‌ن و به‌رده‌ڵانێکی دوور له‌ شار بوو… تا چه‌ند ساڵی پێش له‌ ئێستا حه‌سه‌ن زيره‌ک له‌ نێو گڵکۆيه‌کی هه‌ژارانه‌دا غه‌ريبانه‌ بۆ ميراوای ده‌ڕوانی؛ به‌ڵام ئێستا ناڵه‌شکێنه‌ له‌ نێوه‌ڕاستی شاردايه‌ و سيمای گۆڕاوه‌ و جامه‌ی ڕه‌نگينی له‌به‌ر کردووه‌. گۆڕه‌که‌ی زيره‌کيش ڕازاوه‌ته‌وه‌، ده‌وران‌ده‌وری مه‌عجه‌ر کێشراوه‌ و به‌ شێوه‌يه‌کی هونه‌رمه‌ندانه‌ نۆتی گۆرانی ناڵه‌شکێنه‌ له‌سه‌ر نه‌رده‌ی مه‌عجه‌ره‌که‌دا نووسراوه‌. گڵکۆکه‌شی به‌ ڕه‌سمێکی زيره‌ک و به‌يتێ شيعری جوان ڕازاوه‌ته‌وه‌… مامۆستا مارف خه‌زنه‌دار هێندێ بيره‌وه‌ری ده‌رباره‌ی حه‌سه‌ن زيره‌ک گێڕاوه‌ که‌ له‌ به‌غدا پێکه‌وه‌ چيان کردووه‌ و چۆنيان ڕابواردووه‌… له‌م که‌ين‌وبه‌ينه‌دا بووين که‌ شاره‌داری لاوی بۆکان بۆ سه‌ردانی پرۆژه‌که‌ی هات بۆ وێنده‌رێ و پێکه‌وه‌ ئاشنا بووين و چه‌ند ڕه‌سمێکی يادگاريمان پێکه‌وه‌ کێشا. جه‌نابی شاره‌دار  به‌ڕاستی دڵسۆزانه‌ خه‌ريکی ڕازاندنه‌وه‌ و ئاوه‌دان‌کردنه‌وه‌ی شاری بۆکانه‌. ده‌يوت له‌سه‌ر پڕۆژه‌که‌ی تازه‌ کار ده‌که‌ن و ده‌يهه‌وێ کێوی لای ڕۆژئاوای بۆکان به‌ شێوه‌ی ئاويه‌ری سنه‌ بکات به‌ سه‌يرانگايه‌کی ڕازاوه‌ی گشتی که‌ بتوانێ سه‌رنجی خه‌ڵکی شارانی ديکه‌ و گه‌ردش‌گه‌ران ڕاکێشێ…

2- ئێره‌ش ئاوايی حه‌ماميانه‌، زێدی بنه‌ماڵه‌ی ئيلخانی‌زاده‌ و موهته‌دييه‌کان که‌ له‌ به‌ره‌بابێکن. گڵکۆی سواره‌ی ئيلخانی‌زاده‌ شاعيری نوێخوازی کورد لێره‌يه‌. گۆڕستانی بنه‌ماڵه‌ی ئيلخانی‌زاده‌ له‌سه‌ر ته‌پۆڵکه‌یه‌‌ و ده‌وری حه‌سار کێشراوه‌ و مجێوری هه‌يه‌. کاک سواره‌ به‌ جه‌وانی سه‌ره‌ پڕ له‌ خه‌ونه‌که‌ی نايه‌وه‌ و هه‌زاران ئاوات و ئاره‌زووی برده‌ ژێر خاک. من له‌گه‌ڵ سواره‌ ئاشنا بووم. ئه‌و کاته‌ی که‌ له‌ تاران بوو، به‌رنامه‌ی پڕ ناوه‌رۆک و به‌بايه‌خی (تاپۆ و بوومه‌لێڵی) پێشکه‌ش ده‌کرد. سواره‌ له‌و به‌رنامه‌دا شيعری نوێی کوردی له‌ کوردستانی ڕۆژهه‌ڵات ده‌س‌پێ‌کرد و به‌ نووسينی ئه‌و کورديیه‌ په‌تی و تايبه‌ت‌به‌‌خۆيه‌ زۆر که‌سی ده‌گه‌ڵ تايبه‌ت‌مه‌ندیيه‌کانی شيعر و ئه‌ده‌بياتی کوردی ئاشنا کرد. ئه‌و کاته‌ی من به‌ داخه‌وه‌ زۆر به‌ته‌نگی ئه‌ده‌بياتی کوردیيه‌وه‌ نه‌بووم و له‌ گۆڤار و بڵاوگه‌ فارسييه‌کاندا شيعر و چيرۆکم بڵاو ده‌کرده‌وه‌، کاکه‌ سواره‌ هانی ده‌دام ڕوو له‌ ئه‌ده‌بياتی کوردی بکه‌م. هه‌گيز قسه‌يێکی کاک سواره‌ له‌ بير ناکه‌م که‌ وتی: ئه‌گه‌ر سه‌د ساڵيش له‌ بواری شيعر و ئه‌ده‌بی فارسيدا هه‌وڵ بده‌ی و تێکۆشی، قه‌ت نابی به‌ شاملوو يان ئه‌خه‌وان؛ چونکه‌ فارسی زمانی زگماکت نييه؛ به‌ڵام له‌ کورديدا زوو سه‌ر ده‌که‌وی و ناوبانگت ده‌رده‌که‌وێ و…

3- دوای زياره‌تی گڵکۆی سواره‌ هاتينه‌وه‌ ناو شاری بۆکان و به‌ره‌و گوندی سه‌راو سواری ماشێن بووين و له‌و سه‌فه‌ره‌دا قه‌رار بوو ببين به‌ ميوانی ماڵی منيره‌ خانم کچی پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د له‌ گوندی سه‌راو. شه‌وی پێشتر کاک سه‌ردار کوڕی منيره‌ خانم به‌ ته‌ليفون ده‌عوه‌ته‌که‌ی دووپات کرده‌وه‌ و به‌تايبه‌ت حه‌زيان ده‌کرد منيش ده‌گه‌ڵ ئه‌و خۆشه‌ويستانه‌دا بڕۆم. هه‌رچه‌ند ده‌مويست به‌ره‌و ورمێ بڕۆم، به‌ڵام شه‌وقی ديداری ئه‌و بنه‌ماڵه‌ به‌ڕێزه‌ و به‌تايبه‌ت يادگار و کتێبخانه‌ پيرۆزه‌که‌ی پێشه‌وای نه‌مر ده‌ربه‌ستی کردم. حه‌زم ده‌کرد بزانم پێشه‌وا قازی چلۆن کتێب‌گه‌لێکی موتاڵا کردووه‌. دياره‌ جۆر و نه‌وعی کتێبه‌کان، بير و بۆچوون و ڕاده‌ی فيکر و ئه‌ندێشه‌ی سه‌رۆک کۆماری جوانه‌مه‌رگی کوردی بۆمان ڕوون ده‌کرده‌وه‌. ده‌مهه‌ويست بزانم کتێبه‌کان چۆن ده‌پارێزن و کتێبخانه‌که‌ چۆناوچۆن ته‌به‌قه‌به‌ندی کراوه‌… هاوسه‌فه‌رانيش هه‌ر يه‌که‌و له‌ خه‌ياڵی خۆيدا نوقم بوون. ڕه‌نگه‌ ئه‌وانيش بۆ ديتنی گۆشه‌يێک له‌ ژيانی پێشه‌وا په‌له‌يان بوو. مامۆستا مارف خه‌زنه‌دار بيره‌وه‌ریيه‌کانی خۆی ده‌گه‌ڵ ڕه‌حيم قازی که‌ له‌ باکو ده‌ژيا، گێڕاوه‌ و ماڵی خانه‌خوێکه‌شمان له‌ گوندی سه‌راو ماڵی فه‌تاح خان کوڕی حه‌مه‌حسه‌ين خانی سه‌دری قازی بوو که‌ ده‌بوو به‌ مێردی منيره‌ خانمی کچی پێشه‌وا… و دياره‌ منيره‌ خانم وه‌ک ميرات‌گری پێشه‌وا ئه‌رکی پاراستنی کتێبخانه‌که‌ی وه‌ ئه‌ستۆ بوو. له‌ ئاوايی ئه‌رمه‌نی‌بڵاغی داوه‌تێکی خۆش بوو. ڕه‌شبه‌ڵه‌ک، ژن و پياو، زه‌رد و سوور… ته‌قه‌ی ده‌وڵ و زوڕنا و قريوه‌ی گه‌نجی به‌عه‌زره‌ت و ده‌ست له‌ نێو ده‌ستی دوو ئه‌و ناوه‌ی پڕ له‌ شادی و هه‌را کردبوو… شاعيری به‌هه‌ستی کورد سه‌عيدی نه‌جاڕی له‌وێ بوو. به‌ ديداری يه‌ک شاد بووينه‌وه‌ و هه‌رچه‌ند زۆريان خوڵک کردين له‌ شاييه‌که‌دا به‌شداری بکه‌ين؛ به‌ڵام به‌په‌له‌ بووين و بۆ لای نيوه‌ڕۆ گه‌يشتينه‌ سه‌راو…

4- فه‌تاح خان و منيره‌ خانم و کاک سه‌ردار و کاک سه‌لاحه‌دينی خه‌ديو پێشوازيمان لێ ده‌که‌ن… ديوه‌خانه‌ گه‌وره‌که‌ گڵۆڵه‌ی خه‌ياڵم به‌ره‌و بيره‌وه‌رييه‌کانی ساڵانی زوو گلۆر ده‌کاته‌وه.‌.. ئه‌و ساڵانه‌ی که‌ هێشتا ژيان و ژيوار هێنده‌ ته‌نگی به‌ ئينسان هه‌ڵنه‌چنیبوو و سه‌ره‌ڕای که‌مايه‌سی و هه‌ژاری و نه‌داری دڵ‌خۆشيش هه‌بوو، ديوه‌خانان زڵه‌يان ده‌هات و هه‌موو شه‌وێ جمکوت بوون و ڕيز به‌ ڕيز خه‌ڵک داده‌نيشتن و به‌ قسه‌ی خۆش و نوکته‌ و گه‌ڕه‌لاوژه‌ شه‌ويان تێپه‌ڕ ئه‌کرد. ئێستا زۆر به‌ده‌گمه‌ن خه‌ڵکی له‌ ديوه‌خانان خڕ ده‌بنه‌وه‌. ديوه‌خان نه‌ماوه‌. خه‌ڵکی دڵ و ده‌ماخی جارانيان نه‌ماوه‌ و خاوه‌ن ديوه‌خانی واش نه‌ماوه! يه‌ک دوو ساعه‌تێ به‌ قسه‌ی لابه‌لا و بيره‌وه‌ری و نوکته‌ و قسه‌ی خۆشمان ڕابوارد و ئه‌مجار باسی کتێب‌خانه‌که‌ی پێشه‌وامان هێنايه‌ پێشێ… فه‌تاح خان و کاک سه‌رداری کوڕی کۆڵێ زووخاويان هه‌ڵێناوه… له‌ ده‌ستی دوژمنانی فه‌رهه‌نگ و جه‌رده‌ و دژه‌‌ـ‌وشه‌ و کتێب‌خۆر و وشه‌کوژ… ده‌يانگێڕايه‌وه‌ که‌ چۆن چه‌ندين جار په‌لاماری تاڵانی کتێب‌خانه‌که‌يان داوه‌ و هه‌ر جاره‌ به‌ هه‌زار په‌له‌پڕووزێ و ناری‌عه‌لی له‌ ده‌ستيان ڕزگار کراوه‌! ده‌يانگێڕاوه‌ که‌ زۆر کتێبيان له‌ هه‌ڕه‌شه‌ و گه‌له‌کۆمه‌ له‌و تاڵانه‌دا په‌ڕپووت بوون و دڕاون و له‌ به‌ين چوون و خه‌ريکن ده‌پرووتکێن! جێگای داخ و که‌سه‌ر بوو… چيمان له‌ ده‌ست ده‌هات؟ سه‌ره‌نجام ده‌رکه‌ی کتێب‌خانه‌که‌يان به‌ ڕوومان کرده‌وه‌. هه‌نسک به‌ربينگی لێ گرتبووم، فرمێسک له‌ ناو گلێنه‌ی چاوما قه‌تيس مابوو… کتێبه‌کان په‌خش و په‌ڵا له‌ سه‌ر يه‌ک که‌وتبوون. بێ‌ژماره‌ و بێ‌ته‌به‌قه‌به‌ندی.. هه‌ر يه‌که‌و له‌ گۆشه‌يه‌ک و غه‌ريبانه‌… هه‌ر کتێبێک هه‌زار هه‌زار هاواری له‌ جه‌ور و بێداد و سته‌م له‌ دڵدا بوو… کتێبه‌کان که‌ڵه‌که‌ کرابوون. سه‌دان کتێبی پڕبايه‌خی ده‌ست‌نووس به‌سه‌ر يه‌کدا که‌وتبوون و هێندێکيان شيرازه‌ و په‌راوێزه‌يان لێک پچڕابوو… ئيتر نه‌متوانی خۆم بگرم و فرمێسک به‌ چاومدا هات… هه‌ر يه‌که‌ له‌م کتێبانه‌ ئاشنای ده‌سته‌ تامه‌زرۆ‌کانی پێشه‌وا بوون. هه‌ر يه‌که‌و له‌م کتێبانه‌ له‌ ژێر تيشکی نيگای پێشه‌وادا ڕووناکييان ديوه‌… هه‌موو ئه‌م کتێبانه‌ بگره‌ ده‌يان جار ده‌ست و چاوی پێشه‌وايان ماچ کردووه‌… مامۆستا مارف خه‌زنه‌دار و مامۆستا عوسمان ده‌شتی به‌ سه‌رسوڕمان و ئيعجابه‌وه‌ له‌ کتێبه‌کانيان ده‌ڕوانی. جێگای سه‌رنج له‌وه‌دا بوو که‌ جۆره‌ها جۆر عينوان کتێب له‌م کتێبخانه‌دا بوون و ئه‌وه‌ی ده‌گه‌ياند که‌ پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د له‌ باری ئه‌ندێشه‌ و فيکره‌وه‌ چه‌ند کراوه‌ بووه‌… له‌ گۆشه‌يه‌کدا هه‌ر چوار ئينجيلی پيرۆز(عه‌تيق، لۆقا، جه‌ديد و مه‌تا) ده‌بينران و زۆر ڕومان و کتێبی شيعر و فه‌لسه‌فه‌ و کتێبی مێژوويی و زانستی… به‌داخه‌وه‌ ئه‌م کتێبخانه‌ ده‌وڵه‌مه‌نده‌ که‌ ده‌بێ وه‌ک يادگار و ديارييه‌کی پيرۆز و مێژوويی له‌ شوێنێکی تايبه‌تدا بپارێزرێ، له‌ حاڵی فه‌وتان و پترووکان و له‌ ناوچوون‌دايه‌. دياره‌ دوژمنانی کورد هه‌رگيز حه‌ز به‌ وه‌ها ميرات و يادگارێک ناکه‌ن و ڕه‌نگه‌ هه‌رده‌م له‌ فيکری له‌ ناوبردنيدا بن… ئه‌رکی کێيه‌؟ ئاخۆ ئه‌و که‌سانه‌ی که‌ ئه‌و ئه‌رکه‌يان له‌ ئه‌ستۆيه‌ و خۆيان به‌ به‌رپرس بزانن و خه‌می ئه‌م سامانه‌ پيرۆزه‌ بخۆن…؟ لای ئێواره‌ ماڵ‌ئاواييمان کرد و گه‌ڕاينه‌وه‌ بۆ بۆکان هه‌تا خۆمان بۆ درێژه‌پێدانی سه‌فه‌ره‌که‌مان ئاماده‌ بکه‌ين… هه‌تا ئێستاش هه‌ر که‌ ده‌که‌ومه‌ بيری ئه‌و کتێبه‌ غه‌ريبانه‌ی پێشه‌وا که‌ خاوه‌نی خۆيان ون کردووه‌ و غه‌ريبانه‌ له‌ غوربه‌ت و خه‌ڵوه‌تی ته‌نيايی خۆياندا ده‌پترووکێن کزه‌ له‌ جه‌رگمه‌وه‌ هه‌ڵده‌ستێ…

با دوو قسه‌ له‌ مامۆستا مارف خه‌زنه‌داره‌وه‌ ببيستين: (ئه‌و جێيه‌ی ته‌رمی پێشه‌وای لێ نێژراوه‌ گوڵستانێکی ڕه‌نگينه‌، له‌و ديوه‌وه‌ به‌شی ئه‌ونده‌ی‌ زه‌وی ماوه‌ چه‌ند ژوورێکی وه‌کوو ماڵی خۆی لێ دروست بکرێ له‌ رووی بيناسازیيه‌وه‌ ئه‌و ماڵه‌ بکرێ به‌ مۆزه‌ و کتێبخانه‌که‌ی لێ بپارێزرێ. هه‌روه‌ها هه‌ندێ که‌ل‌وپه‌ل و شتومه‌کی تايبه‌تی پێشه‌وا له‌ پێشانگه‌ی مۆزه‌که‌ بخرێته‌ ڕوو).

جەلال مەلەكشا | Jalal Malaksha | جلال ملکشا

– بۆ کێ ده‌نووسين؟ –

بۆ کێ ده‌نووسين؟

جەلال مەلەکشا

 

له‌م سه‌رده‌مه‌ی ئێمه‌دا، هونه‌ر و ئه‌ده‌بيات چه‌واشه‌ کراون‌. به‌ يه‌ک‌قوتبی بوونی دنيا و ده‌سه‌ڵات په‌يدا کردنی سه‌رمايه‌داری و هێرشی هه‌مه‌لايه‌نه‌ی فه‌رهه‌نگی سه‌رمايه‌داری بۆ سه‌ر فه‌رهه‌نگه‌ ميللی و قه‌ومييه‌کان، هونه‌ر و ئه‌ده‌بياتيش که‌وتۆته‌ به‌ر ئه‌م هێرشه‌ قورسه‌. سه‌نگه‌ر به‌ سه‌نگه‌ر پاشه‌کشێ ده‌کا، ده‌توێته‌وه‌… له‌ ده‌رووندا پووچه‌ڵ ده‌بێ، کاکڵه‌ و ناوه‌رۆکی ڕه‌سه‌نی له‌ ده‌ست ده‌دا و خه‌ريکه‌ ببێ به‌ شتێکی وه‌ک ئه‌و به‌رهه‌مه‌ لووکسانه‌ی دنيای سه‌رمايه‌داری که‌ له‌ جيهانی سێهه‌مدا بازاڕی مه‌سره‌فی هه‌يه‌. هونه‌ر و ئه‌ده‌بياتی ڕاسته‌قينه‌ له‌ ده‌سڕه‌سی خه‌ڵکی ڕه‌شايی و چينه‌ چه‌وساوه‌کان دوور ده‌خه‌نه‌وه‌ و تاقمێک مرۆی بێ‌ده‌رد و به‌ڕواڵه‌ت ڕووناک‌بير و خۆ_به‌زل‌زان، کردوويانه‌ به‌ ئامرازی ده‌ربڕينی ئه‌ندێشه‌ گه‌نده‌ڵه‌کانی خۆيان. خاوه‌ن‌ڕايان و گه‌ڵاڵه‌داڕێژه‌رانی ئه‌وڕۆی ئه‌ده‌بيات و هونه‌ری چه‌واشه‌ که‌ زۆربه‌يان به‌کرێ‌گيراوانی دام و ده‌زگاکانی فه‌رهه‌نگ‌سازی سه‌رمايه‌دارين، هه‌وڵ ده‌ده‌ن هونه‌ر و ئه‌ده‌بيات کلۆر بکه‌ن و به‌داخه‌وه‌ له‌ وڵاتانی جيهانی سێهه‌مدا هێندێ ڕووناک‌بيری فريودراو و له‌خۆ_نامۆ بوونه‌ته‌ جاڕچی و پڕۆپاگه‌نده‌ی زبڵ و زاڵی فه‌رهه‌نگی ئه‌وان. هونه‌ر و ئه‌ده‌بيات وه‌ک ديارده‌يێکی جيا له‌ سياسه‌ت له ‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن. دنيای سه‌رمايه‌داری له‌و هونه‌ر و ئه‌ده‌بياته‌ی که‌ بتوانێ وه‌ک ئامرازی به‌يان و ده‌رد و ئازاری چه‌وساوان و سته‌م‌کێشان، له‌ خزمه‌تی وان‌دا بێ ده‌ترسێ. هه‌ر به‌م بۆنه‌وه هه‌وڵ ده‌دا ناوه‌رۆک و کاکڵی لێ هه‌ڵاوێرێ. بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش مێشکی ڕووناک‌بيرانی کردۆته‌ نيشانه‌. هه‌موو چه‌شنه‌ پيلانێ به‌کار ده‌با. به‌ هه‌ڕه‌شه‌، به‌ دراو، به‌ هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندن، به‌ ڕه‌و و ڕواڵه‌ته‌ پڕ زه‌رق و به‌رقه‌کانی ڕۆژئاوايان ده‌با و پێشێل‌کردن و سووک‌ڕوانين بۆ فه‌رهه‌نگه‌ نه‌ته‌وايه‌تی و قه‌وميیه‌کان، له‌ توێژی ڕووناک‌بير تاقمێ (ڕوباتی) بێ‌ئيراده‌ ده‌خولقێنێ که‌ ته‌نيا فه‌رمانه‌کانی ئه‌وان ئه‌نجام ئه‌د‌ه‌ن. (هونه‌ر بۆ هونه‌ر) ئه‌مه‌يه‌ دروشمی سه‌ره‌کی دام و ده‌زگا و بنکه‌کانی پڕۆپاگه‌نده‌ی سه‌رمايه‌داری، ئه‌وه‌يه‌ ئامانجی سه‌ره‌کی ئه‌وانه‌ی که‌ به‌ سه‌ر دنيادا زاڵن و ڕێبازی ئه‌ده‌بيات و هونه‌ری دياری ده‌که‌ن. ڕه‌نگه‌ پێتان سه‌ير بێ ئه‌گه‌ر بڵێم بونيادی راکفلێر له‌ ئه‌مريکا، به‌ته‌نيا بۆ خۆی خاوه‌نی 26 گۆڤار و ڕۆژنامه‌ و مانگ‌نامه‌ی هونه‌ری، ئه‌ده‌بييه‌ و بۆ هونه‌رمه‌ندانی جيهانی سێهه‌م ياسا و ڕيسای هونه‌ری و ئه‌ده‌بی دياری ده‌کا و سه‌رچاوه‌ی سه‌رهه‌ڵدانی کوتوپڕی شه‌پۆله‌ تازه‌ ئه‌ده‌بی و هونه‌رييه‌کانه‌. ئه‌م زه‌لکاوه ‌بۆگه‌نانه‌ مه‌به‌ستيان چه‌واشه‌کردنی نووسه‌ران و هونه‌رمه‌ندان و دوورخستنه‌وه‌يان له‌ خه‌م و په‌ژاره‌ و ده‌ردی ئينسانی سه‌رده‌مه‌. هێرشێکی هه‌مه‌لايه‌نه‌يان بۆ سه‌ر رياليسم بردووه‌. رياليسم وه‌ک ڕێباز و مه‌کته‌بێکی (قوتابخانه‌يێکی) دواکه‌وتوو له ‌قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن. زه‌ين و ئه‌ندێشه‌ی ڕووناک‌بيران لێ ئاڵۆز ده‌که‌ن. له‌ رياليسم غوولێکی دواکه‌وتوويان دروست کردووه‌ و هونه‌رمه‌ندانی لێ ده‌ترسێنن. بۆچی؟ چونکه‌ رياليسم به‌يانی ڕاستييه‌کانه‌. جه‌رده‌ دنياخۆره‌کان له‌ به‌يانی ڕاستی و حه‌قيقه‌ت ده‌ترسن. له‌ چه‌مکی رياليسم‌دا زيره‌کانه‌ وه‌ها وه‌سف و ته‌فسيرگه‌لێ ده‌که‌ن که‌ گومانی بۆ ڕزيوی و دواکه‌وتوويی ناهێڵنه‌وه‌. به‌ڵام ئاخۆ تاريفی رياليسم هه‌ر ئه‌و ته‌فسيرانه‌يه‌ که‌ ئه‌وان ده‌يکه‌ن؟ ئاخۆ رياليسم به‌يانی وشکی ڕاستييه‌کانه‌؟ نا… نا… رياليسم به‌يانی حه‌قيقه‌ت و ڕاستييه‌کانی ئاقاری ژيانه‌ له‌ زه‌ينی خولقێنه‌ری هونه‌رمه‌ندا. بڕوانه‌ چيان له‌ شيعر کردووه‌ و چيرۆک به‌ کوێ گه‌يشتووه‌! جه‌ماعه‌تێ به‌ڕاستی ئاو لێڵ ده‌که‌ن که‌ قووڵ بنوێنێ… چونکه‌ هيچيان پێ نييه‌. تاقمێک قه‌ڵه‌مه‌کانيان لغاوی بێگانه‌ی به‌ زاره‌وه‌يه‌ و له‌ سه‌ر خه‌ت و ڕێبازی دياری‌کراوی بێگانه‌ ده‌ڕۆن… هێندێکيش وه‌دوای ئه‌و دوو تاقمه‌ که‌وتوون… تيشه‌مان هه‌ڵگرتووه‌ و ڕيشه‌ی خۆمان ده‌بڕين. به‌رهه‌می مێشکه‌ نه‌خۆشه‌کانی بريکارانی فه‌رهه‌نگی سه‌رمايه‌داری به‌ ئيلهام و وه‌حی ده‌زانين و چاومان له‌ ڕاستييه‌کان نووقاندووه‌ و لاسای ئه‌وان ده‌که‌ينه‌وه‌، وه‌کوو ئه‌وان قسه‌ ده‌که‌ين، وه‌کوو ئه‌وان ده‌نووين، وه‌کوو ئه‌وان… ئه‌و هه‌موو ده‌رد و ئازارانه‌ ده‌بينين و ڕووی لێ وه‌رده‌گێڕين…

پێمان ده‌ڵێن پێويست نييه‌ خه‌ڵک له‌ فيکر و ئه‌ندێشه‌مان تێبگه‌ن، چونکه‌ خه‌ڵکی ئاسايی و ڕه‌شايی دواکه‌وتوون و ئێمه‌ ده‌بێ بۆ به‌ره‌کانی داهاتوو بدوێين و بنووسين. ئه‌ڵبه‌ت ئه‌م قسه‌ ڕاسته‌ که‌ ده‌بێ ڕووناک‌بير، نووسه‌ر و هونه‌رمه‌ند له‌ پێش خه‌ڵکه‌وه‌ هه‌نگاو هه‌ڵگرێ و بير و ئه‌ندێشه‌ی پێشکه‌وتووی هه‌بێ؛ به‌ڵام نه‌ هێنده‌ دوور له‌ خه‌ڵک که‌ به‌رهه‌مه‌کانی بۆ هاوکووفانی خۆیشی لێک‌نه‌درێته‌وه!‌ به‌ڕاستی ئاخۆ چه‌ند له‌ سه‌دی[خه‌ڵک له‌] ئه‌م وشه‌ و ڕستانه‌ی که‌ به‌ نێوی شيعر له‌ گۆڤاره‌کان و ڕۆژنامه‌کان‌دا بڵاو ده‌بنه‌وه‌ حاڵی ده‌بن و ده‌يانخوێننه‌وه‌؟ ئاخۆ ئه‌م جۆره‌ به‌رهه‌مه‌ پڕ ته‌م‌ومژانه‌ له‌ کۆڕ و کۆبوونه‌وه‌کانی خودی ئه‌م ڕووناک‌بيره‌ پێشڕه‌وانه‌دا قابيلی ده‌رک و فامه‌… کوڕه‌ نه‌وه‌ڵڵا… ئه‌مانه‌ سه‌ريان لێ شێواوه!‌ له‌م به‌رهه‌مه‌ دوور له‌ زه‌ين و (موجه‌ڕڕه‌دانه‌)دا چه‌مک و مانايێک نابيندرێ! ته‌نانه‌ت خولقێنه‌ری ئه‌م ئاسه‌وارانه‌ بۆ خۆيشيان نازانن چييان گوتووه‌… ئه‌مڕۆ مودێڕنيسم و پۆست‌مودێڕنيسم باوترين قوتابخانه‌ی ئه‌ده‌بی_‌هونه‌ریيه‌ که‌ به‌سه‌ر کۆمه‌ڵگای هونه‌ری و ئه‌ده‌بی ئێمه‌دا زاڵ بووه‌… بڵاوکه‌ره‌وه‌ و په‌ره‌پێده‌ر و پڕۆپاگه‌نده‌چی ئه‌م سه‌بکانه‌ هه‌ر هه‌مان گۆڤار و ڕۆژنامه‌ ئه‌ده‌بی_‌هونه‌ریيه‌کانی بونيادی راکفلێر و هه‌ڤاڵانی راکفلێر له‌ ئه‌مريکا و ئه‌ورووپايه‌ و ئامانج و مه‌به‌ستی سه‌ره‌کیيان چه‌واشه‌کردنی هونه‌ر و ئه‌ده‌بياتی ڕه‌سه‌ن و ته‌ره‌ کردنی ڕووناک‌بيران و نووسه‌ران و هونه‌رمه‌ندانی وڵاتانی جيهانی سێهه‌م و سه‌رقاڵ کردنی ئه‌وان به‌م جۆره‌ گاڵته‌ و گه‌مه‌ هونه‌ريانه‌وه‌يه‌. دروشمی جيهان‌وه‌ته‌نی (ئينترناسيۆناليسم) له‌ هونه‌ر و ئينکارکردنی ئه‌ندێشه‌ی نه‌ته‌وايه‌تی (ناسيۆناليسم) و پێشێل‌کردنی ورده‌فه‌رهه‌نگه‌ قه‌وميیه‌کان وه‌ک بابه‌تی دواکه‌وتوو دروشم و شوعاری فريوده‌رانه‌يه‌ که‌ به هۆيه‌وه‌ ده‌يانه‌وێ زاری قه‌ڵه‌مه‌ ده‌روه‌سته‌کان ببه‌ستن و به‌ تاڵان و بڕۆی جيهانی سێهه‌م درێژه‌ بده‌ن. به‌داخه‌وه‌ زۆربه‌ی ڕووناک‌بيران، نووسه‌ران و هونه‌رمه‌ندان له‌ خه‌ڵکی ئاسايی هه‌ڵبڕاون. خه‌ڵک هيچ له‌ به‌رهه‌م و ئاسه‌واره‌کانيان حاڵی نابن و به‌م‌جۆره‌ چاوپۆشیيان لێ کردوون. خه‌ڵک له‌ ئاوێنه‌ی ئاسه‌واری ئه‌واندا خۆی نابينێته‌وه‌ و ئه‌م ئاوێنه‌ ته‌ماوييانه‌ نه‌ته‌نيا ده‌رد و ئازاره‌کانی کۆمه‌ڵ و خه‌ڵک نانوێنێ؛ به‌ڵکو به‌پێچه‌وانه‌وه‌ ده‌رد و ئازاريان پێ زياد ده‌کا.

هونه‌ر و ئه‌ده‌بيات بازاڕێکی ئاڵۆزه‌ و له‌م بازاڕه‌دا چاچۆڵه‌بازانی هونه‌ری به‌ زه‌بری بۆق و زوڕنای پڕۆپاگه‌نده‌ خۆيان ده‌کێشنه‌ سه‌ر و بايه‌خه‌ مرۆڤايه‌تيه‌کان پێشێل ده‌که‌ن و هونه‌رمه‌ندی ڕه‌سه‌ن و ڕاسته‌قينه‌، ده‌نگی نابيسرێ، بايکوت ده‌کرێ و ئه‌گه‌ريش به‌ سه‌تفه‌ بتوانێ به‌رهه‌مێک بخاته‌ به‌رچاوی خه‌ڵک له‌ بازنه‌ی پيلانی بێ‌ده‌نگی‌دا نوقم ده‌بێ و له‌ بير ده‌چێته‌وه‌.